پیچ خط‌مشی؛ رویداد جمع سپاری حل مسائل عمومی- مهدی عبدالحمید
پیچ خط‌مشی؛ رویداد جمع سپاری حل مسائل عمومی1
مهدی عبدالحمید2
«هرگاه یک یا مجموعه‌ای از آحاد جامعه، به درد و رنجی دچار شود یا با مانعی در مسیر پیشرفت خود مواجه شود که خود به تنهایی قادر به رفع آن نباشد، مسأله‌ای عمومی رخ داده است» (پورعزت، 1392، 203). در هنگامۀ رخداد مسألۀ عمومی یا باید مسأله را در دستور کار دولت گذاشت و منتظر تدوین راهکار و خط‌مشی توسط تیم کارشناسی دولت ماند؛ یا می‌توان زمینه‌ای را فراهم کرد که از توان نخبگان مردمی در تشخیص مسأله، تدوین خط‌مشی مناسب، و سازوکارهای اجرا و ارزیابی آن استفاده گردد. رویداد پیچ خط‌مشی 3، مأموریت خود را در بخش دوم و در حوزۀ جلب مشارکت نخبگان در خط‌مشی‌گذاری عمومی دیده است.
پیچ خط‌مشی، جزو نخستین رویدادها در حوزۀ کارآفرینی عمومی است. پیچ خط‌مشی در زمانه‌ای ایجاد شد که نهادهای دولتی و عمومی به سمت حمایت و فعالیت در شناسایی ایده‌های قابل در حوزۀ کسب و کار و راه‌اندازی شرکت‌های نوپا جهت‌دهی شده‌اند. این اتفاق برای جوانان تحصیل کرده‌ای که دغدغۀ راه اندازی کسب و کار شخصی دارند، بسیار مبارک است؛ ولی متأسفانه، در حالی‌که مدام بر طبل فربگی دولت و عدم ظرفیت دولت برای استخدام زده می‌شود، هیچ تمهیدی برای حمایت از ایده‌های اجتماعی و عمومی نخبگان مردمی در کشور وجود ندارد؛ افرادی که به هر دلیل، فراتر از خود می‌اندیشند و دغدغۀ عموم مردم را دارند؛ گویی دولت و دولتمردان خود را مستغنی از یاری فکری نخبگان می‌دانند و تنها مشکلشان، بزرگ بودن دولت است 4. به طور خلاصه، پیچ خط‌مشی با نظرداشت موارد ذیل پایه‌گذاری شد:
1. روحیۀ مشارکت¬جوی مردم ایران؛ مردم ایران همواره نشان داده‌اند که اگر ابزار و بستر مناسبی فراهم شود، همواره علاقمند به مشارکت هستند. این مشارکت‌جویی به اعتقاد نگارنده در عرصۀ سیاسی و اجتماعی از دیگر عرصه‌ها فراتر است و اظهار نظرهای سیاسی و کلان مردم در محافل در خصوص مسائل عمومی و ارائۀ راهکار نشانه‌ای از این مشارکت‌جویی عمومی است.
2. توجه به نیازهای واقعی نخبگان مردمی؛ توجه به نخبگان، نباید صرفا در توجه مادی خلاصه شود، بلکه دغدغۀ اصلی نخبه و کارآفرین عمومی، شنیده و دیده شدن مؤثر از طرف مسئولین جامعه است در غیر اینصورت از توجه مادی صِرف، برداشت حق‌السکوت می‌گردد و موجب اعتمادزدایی از دولت می‌شود.
3. ایجاد سازوکار جلب مشارکت نخبگان مردمی در فرایند خط‌مشی‌گذاری عمومی؛
4. ارتباط نهادینه و نظام‌مندِ خط‌مشی‌پژوهان و خط‌مشی‌گذاران؛
5. ارتقاء کارایی و اثربخشی فرایند فعلی خط‌مشی‌گذاری عمومی ایران در تشخیص و مواجهه با مسائل عمومی.
در امتداد چنین لوازمی و در بستر لزوم هم‌زبانی خط‌مشی‌گذار و خط‌مشی‌پژوه، مهمترین مختصات اصلی رویداد پیچ خط‌مشی عبارت است از:
1. تبیین مختصات مسألۀ عمومی: باید میان مشکل به عنوان وضعیت ابهام آلود و کلی با مسأله به عنوان وضعیت مشخص و قابل حل تفکیک قائل شد؛ اولین اقدام در پیچ خط‌مشی، ساختاردهی به مسألۀ عمومی است.
2. تبیین مختصات خط‌مشی: یکی از موارد بسیار مهم در داوری، در نظرگرفتن جوانب مختلف راهکار پیشنهادی است. این راهکار سیاستی، در قالب بوم‌خط‌مشی 5 یا مختصات خط‌مشی مفهوم‌سازی شده است و به مخاطبان پیچ خط‌مشی ارائه می‌شود.
3. کارِ گروهی و مربی‌گری: ایده‌های پیشنهادی در بستر کارِ گروهی و همراهی دو تا سه روزۀ مربیان پرورش می‌یابد؛ ایجاد اکوسیستم نوآورانۀ عمومی، فصل تمایز رویداد پیچ خط‌مشی است.
4. حضور نهادهای دولتی و عمومی مسئول در ارکان رویداد (علی الخصوص داوران و مربیان)، بسیار حیاتی است؛ چرا که حمایت از اجرای ایدۀ منتخب می‌بایست با مساعدت آن‌ها صورت گیرد.
5. ارائۀ خط‌مشی کوتاه به صورت شفاهی: در بستر فهم زمان ضیق خط‌مشی‌گذار، خط‌مشی‌پژوه باید پیشنهاد سیاستی خود را در مرحلۀ اول در نود ثانیه و در مرحلۀ نهایی در 180 ثانیه ارائه نماید.
6. ارائه خلاصۀ سیاستی 7: همراه با ارائه شفاهی خط‌مشی، می‌بایست به صورت مکتوب، خلاصۀ سیاستی حداکثر در 720 کلمه ارائه شود.
7. ارائۀ خط‌مشی‌نامه 8: تیم‌های برگزیده می‌بایست مستندات خلاصۀ سیاستی را در قالب خط‌مشی‌نامه (حداکثر 50 صفحه) ارائه نمایند.
