پس افتادگی فرهنگی
در تعاریف فرهنگ، آنچه که مشهود است، تقسیم بندی فرهنگ به دو بخش مادی و معنوی است. فرهنگ مادی، شامل کلیه تولیدات و وسائل فنی و مادی و اختراعات است که به انسانهای موجود به ارث رسیده و فرهنگ معنوی یا غیرمادی شامل مجموعه رسوم، آداب، سنن و کلیه دستاوردهای هنری، اخلاقی، فلسفی و علمی است که عمدتا از طریق زبان و خط و سایر نمادها(سمبلها) فرا گرفته می شود.
در برخی متون، فرهنگ مادی را مرادف با تمدن(Civilizations) دانسته اند. با این تفاسیر پس افتادگی فرهنگ(Culture lag) عبارتست از پس افتادگی یا عقب ماندگی اجزا و عناصر فرهنگ معنوی از فرهنگ مادی که به نسبت در همه جوامع وجود دارد.
آنچه که کشورهای جهان سوم و در حال توسعه با آن دست به گریبان هستند، همین عقب ماندگی فرهنگی است و این بدان دلیل است که کشورهای پیشرفته به دلیل پیشتاز بودن در مظاهر مادی صادر کننده تکنولوژی و مظاهر مادی به این کشورها هستند، در حالی که عناصر فرهنگ معنوی در جامعه پذیرنده فرهنگ،آمادگی لازم را جهت پذیرش فرهنگ مظاهر تمدن جدید و بیگانه ندارند. به طور مثال عواقب وارد شدن مظاهری همچون اینترنت، موبایل و ماهواره را در سطح جامعه شاهد هستیم.
حال راه حل مبارزه با عقب ماندگی فرهنگی چیست؟ به نظر می رسد راهبردی که در موقعیت حاضر(عقب ماندگی تکنولوژیکی از غرب) متصور است آینده پژوهی و تحلیل روند علم و فناوری است. کشورهای در حال توسعه باید با آینده پژوهی، روندهای توسعه کشورهای پیشرفته را رصد کرده و پیش بینی نمایند و فرهنگ لازم را در جامعه نهادینه سازند.
حال سوال اینجاست که مسئولان و سیاستگذاران ما برای آینده های بدیهی همچون: کار در منزل، شبیه سازی انسان، سازمانهای شبکه ای، سازمانهای مجازی و .... چه برنامه های فرهنگی ای دارند؟
البته باید در نظر داشت که راهبرد فوق الذکر، راهبردی فوق فعال نبوده و حداکثر ماهیتی منفعل و تدافعی دارد؛ با این حال در موقعیت حاضر و با توجه به نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدات، به نظر معقولترین راهبرد برای جلوگیری از عقب افتادگی فرهنگی و به تبع آن تغییر فرهنگی است. با این حال باید متوجه بود که نظام اسلامی همانگونه که در مقام دفاع بر می آید برای نقش آفرینی می بایست حتما رویکردی فوق فعال هم داشته باشد که در طی آن نظام اسلامی زمین بازی را عوض کرده و دستور کار(Agenda Setting) حکومت اسلامی در وهله نخست و در ادامه دستور کار مجامع جهانی را تعریف و تعیین کند.
