تبیین نگاه اسلام به سازمان در پرتو استعاره‌ امانت-دکتر حسین سوزنچی-دکتر مرتضی جوانعلی آذر

چکیده

بحث در مورد احکام و عوارض هر پدیده فرع بر شناخت آن پدیده بوده و شناخت هر پدیده‌ نیز مستلزم انتخاب روشی متناسب برای شناخت آن است. سازمان نیز به عنوان یک پدیده‌ی پیچیده و البته قابل شناخت از این اصل مستثنی نبوده و در نتیجه شناخت آن نیز نیازمند انتخاب روشی متناسب با آن است. با توجه به نکته‌ی فوق می‌توان گفت که استفاده از شیوه‌ی شناخت استعاره‌ای و یا به عبارت بهتر استفاده از استعاره‌ها در فضای مطالعات سازمان نیز پاسخی است به این نیاز روش‌شناختی در حوزه‌ی مطالعات سازمان؛ چرا که استعاره‌ اساساً بر پایة مشابهت میان دو پدیده ایجاد می‌شود و با رویکردی انتزاع زدایانه و مبتنی بر فروکاهیدن و ساده‌سازی مفهومی، فهم پدیده‌ی پیچیده را آسان و قابل دسترس می‌کند. با توجه به همین رویکرد در شناخت سازمان استعاره‌های گوناگونی برای تبیین سازمان ارائه شده‌اند و هر یک نیز نشان‌گر نوع نگاه فلسفی، فرهنگی، جامعه شناختی و ... ارائه کنندگان این استعاره‌ها به سازمان بوده‌اند. در این مقاله نیز تلاش شده است تا با بررسی منابع دینی به این سوال پاسخ داده شود که آیا می‌توان از تعالیم دین اسلام نیز استعاره‌ای خاص برای اداره‌ی سازمان برداشت و ارائه کرد؟ پاسخ ما به این پرسش استعاره‌ی امانت است؛ به همین خاطر در این مقاله تلاش شده است تا این بحث با ارائه‌ی دلایل کافی تبیین شده و شرایط امانت‌داری و ویژگی‌های امین در پرتو آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) روشن گردد. شرایط و ویژگی‌هایی که می‌توان تمامی آن‌ها را در ذیل سه مفهوم کلیدی علم، رحمت و عدالت قرار داد.

   دریافت (دانلود): تبیین نگاه اسلام به سازمان در پرتو استعاره امانت

تبیین ارتباط میان گزاره‌های اسلام ‌و گزاره‌های مدیریت-کمیل رودی

چکیده

تقریرهای متفاوتی از مدیریت اسلامی، به عنوان جلوه ای از تولید علم دینی شده است. مدیریت اسلامی ترکیبی از مدیریت (به عنوان علم) و اسلام (به عنوان دین) را شکل می دهد که هر کدام، پشتوانه ای به وسعت یک کتابخانه از موضوعات و نظریه ها دارند. در این مقاله تلاش شده است از دیدگاهی نو، پنجره ای جدید به موضوع رابطه اسلام و مدیریت پرداخته شود. در این دیدگاه، گزاره های دین و علم، از لحاظ کشفی و اعتباری بودن مورد بررسی قرار می گیرد و سپس چگونگی ارتباط آنها تبیین می شود. نتیجه اینکه در حوزه گزاره های کشفی، دستاوردهای یقینی بشری و دستاوردهای دینی تعارضی ندارد. عقل خود یکی از منابع دین است و آنچه عقل بدان می رسد، دینی است. از سوی دیگر، از آنجا که وحی، دانشی یقینی است بر دستاوردهای عقلی بشری – که خطا در آن راه دارد- سلطه دارد. در حوزه گزاره های اعتباری، اخلاق و فقه (گزاره‌های اعتباری دین) به عنوان قانون ِرفتار و اقدام فردی و اجتماعی بر گزاره‌های اعتباری دانش مدیریت و یک مدیر حاکم است. چارچوب گزاره های اعتباری اسلام منطقه موجه‌ی را شکل می دهد که مدیر می تواند در آن منطقه مسیرهای متفاوتی را برگزیند. بهینگی گزاره اعتبار شده، بر‌آمده از سایر متغیّرهایی است که مدیر در پردازش خود برای تدوین گزاره اعتباری در نظر می گیرد. نتیجه این دیدگاه آن است که مدیریت اسلامی، مدیریتی مبتنی بر حقیقت (گزاره های کشفی اسلام) و در چارچوب شریعت (گزاره های اعتباری اسلام) است.

  دریافت (دانلود): تبیین ارتباط میان گزاره‌های اسلام ‌و گزاره‌های مدیریت

بررسی دلالتهای مدیریتی سیره امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) در عرصه سازماندهی: شرطه الخمیس- دکتر میثم لطیفی

چکیده
شرطه الخمیس عنوان سازماندهی و ساختار خاصی است که حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام در سازماندهی سپاه خود مورد استفاده قرار می‌دادند. این ساختار ابداعی و نوآورانه، دارای ویژگی‌ها و خصیصه‌هایی است که آن را از سایر شیوه‌های سازماندهی متمایز می‌کند. مقاله پیش­رو با رویکرد کیفی و راهبرد تاریخی-تطبیقی به گردآوری و تحلیل داده ­ها پرداخته و برای اعتبار بخشی به یافته ­ها با افراد صاحب­ نظر در تاریخ اسلام مصاحبه­ های تکمیلی و تأییدی انجام شده است. با بررسی تفصیلی جایگاه نوآوری در مدیریت و به‌خصوص در سازماندهی، ویژگی­ های اصلی یک سازماندهی از نوع شرطه الخمیس شامل: 1- وجود قرارداد خاص 2- نوآورانه بودن 3-انعطاف‌پذیری 4- یادگیرندگی 5- بصیرت‌بخشی به‌عنوان روش اصلی هماهنگی، احصا شدند. در ادامه ویژگی‌های این سازماندهی با پیکربندی­ های مشابه شرطه الخمیس مقایسه شده و به تبیین مزایای این پیکربندی پرداخته ‌شده است. نتیجه اینکه سازماندهی شرطه‌ الخمیس در شرایط کنونی برای اداره­ سازمان‌های با شرایط پیچیده و پویا، رقابتی، با ریسک و حساسیت بالا قابل توصیه است.

 

دریافت (دانلود): بررسی دلالتهای مدیریتی سیره امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) در عرصه سازماندهی: مطالعه موردی شرطه الخمیس

نقد روشمند مطالعات «دین و مدیریت» در غرب و ارائه یک طرح تحقیقاتی برای بررسی پیشینه ....-دکتر عابدی جعفری

هدف این مقاله افزون بر آشنایی خواننده با پژوهش­های «دین و مدیریت» در غرب، ارائه یک مدل روشمند برای نقد مطالب علمی و به­ کارگیری این مدل برای نقد و توسعه اثر ِ پروفسور تریسی با عنوان «دین و سازمان» است. مدل نقد روشمند می­تواند شیوه مطالعه و بررسی مطالب علمی را بهبود دهد. موضوع «دین و رفتار سازمانی» بخشی از مقاله تریسی است که در این مقاله، سه زیر شاخه از آن با استفاده از مدل نقد روشمند، به ­لحاظ روش و محتوا نقد شده است: «دین و رفتار فردی»، «دین و اخلاق کسب و کار» و «معنویت در محیط کار».  عمده نقدهای مطرح شده در خصوص «نحوه جستجوی مطالعات اولیه»، «فلسفه اخلاق»، «ریشه مفهوم معنویت»، «ارتباط بین دین و معنویت»، و «سطح تحلیل مطالعات اولیه» است. در پایان نیز یک طرح تحقیق بر مبنای روش شناسی فرامطالعه (ژائو، 1991؛ پترسون، 2001؛ و ادواردز، 2010)  برای توسعه کار تریسی و مطالعه پیشینه تحقیق در حوزه «دین و اخلاق کسب و کار» پیشنهاد شده است.

دریافت (دانلود): نقد روشمند مطالعات «دین و مدیریت» در غرب و ارائه یک طرح تحقیقاتی برای بررسی پیشینه تحقیق در این حوزه

الگوی پیاده سازی مدیریت منابع انسانی در پرتو تعالیم اسلامی با محوریت نهج‌البلاغه- مهدی عبدالحمید

چکیده

زمینه و هدف، این پژوهش با  سؤال از قابلیت تعالیم اسلامی در ارائه‌ی راهکارهای اجرایی مرتبط به حوزه‌ی مسائل منابع انسانی آغاز شده و با سؤالاتی از چیستی مفاهیم اسلامی منابع انسانی و چگونگی ارتباط آن‌ها با یکدیگر راهبری شده است. هدف این پژوهش، طراحی الگوی راهکارهای مدیریت منابع انسانی در پرتو تعالیم اسلامی با محوریت نهج‌البلاغه است.

روش، پژوهش حاضر توسعه‌ای کاربردی بوده و در مسیر استنباط مفاهیم از روش تحلیل محتوا و در استخراج روابط میان مفاهیم و طراحی الگو، از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. در قالب روش مذکور از 15 نفر خبرگان صاحب نظر در حوزه مدیریت اسلامی منابع انسانی که از طریق روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شده بودند، بهره‌گرفته شده است.

یافته‌ها، ماحصل این پژوهش که در قامت الگویی متشکل از 9 معیار، در پنج سطحِ شایستگی‌های درونی؛ شایستگی‌های تعاملی؛ شایستگی‌های رفتاری، و تنظیم رابطه‌ی شغل و شاغل؛ ارزیابی عملکرد، و مردم‌داری و مشورت؛ الزامات تنظیم مقررات، گزینش و انتخاب، و جبران خدمات به همراه روابط معیارها ارائه شده است، بینشی منحصر به فرد نسبت به ماهیت دستورالعمل‌ها و خط­مشی­های منابع انسانی ارائه می­کند.

نتایج، بر اساس یافته‌ها، مهم‌ترین رهنمود پژوهش حاضر، درونی سازی تعالیم اسلامی در حوزه‌ی منابع انسانی است که بر مبنای آن، می‌بایست راهکارهای منابع انسانی بر اساس تعالیم اسلامی و شایستگی‌هایی که متوجه فرد و شایستگی‌های درونی او است، تنظیم و تدوین شوند. در این راهکارها باید پیش از هر چیز، بر خودسازی و تقوای فردی تاکید شود که در نتیجه‌ی آن کژکارکردهایی که کشورهای مسلمان بدان مبتلا هستند، برطرف خواهد شد.

                دریافت (دانلود):الگوی پیاده سازی مدیریت منابع انسانی در پرتو تعالیم اسلامی با محوریت نهج‌البلاغه

پیش فرض های معرفت شناسی در مدیریت اسلامی- ابوالفضل گایینی

با بررسی اجمالی معرفت‌شناسی علوم تجربی بالعموم و علم مدیریت به‌طور خاص، در این مقاله، جایگاه این علوم در بین معارف بشری بازشناسی شده و سپس به تبیین معرفت‌شناسی مدیریت اسلامی به عنوان پیش‌فرض مهم برای ورود به دانش مدیریت اسلامی پرداخته و آبشخورهای معرفتی‌ای را که این دانش از آن تغذیه می‌نماید، شناسانده شد، تا هم توجیهی معقول برای چنین دانشی فراهم آید و هم مبادی و لوازم منطقی برای ورود به این دانش شناسایی گردد. این مقاله توانسته است بر این نکته تأکید کند که علم مدیریت همچون تمامی شاخه‌های علوم انسانی متأثر از مبادی و مبانی خاص معرفتی است و تحت‌تأثیر آن مبانی، روش و منابع نیز معین می‌گردد. در حال حاضر منبع و روش هردو محکوم نوعی معرفت‌شناسی حس‌گرایانه شده است که باعث گردیده از دیگر روش‌ها و منابع معرفتی آگاهانه عدول نماید. آنچه معرفت‌شناسی دینی در اختیار می‌گذارد، علاوه بر تأیید برخی کاربرد روش‌ها و منابع معرفتی دیگر، با شکستن نگرش انحصارگرایانه آنها، روش‌ها و منابع دیگری را فراروی امر پژوهش قرار می‌دهد. استفاده از منابع وحی، بدیل دیگری است که معرفت‌شناسی دینی ارائه می‌دهد و مدیریت اسلامی با تأثیرپذیری از این نوع معرفت‌شناسی، بسطی دیگر در موضوعات و روش‌های خود پیدا می‌کند. مقاله حاضر رویکرد معرفت‌شناسانه را بازبینی کرده، تأثیر آن را در حوزه‌های متنوع مدیریتی بیان می‌کند.

دریافت (دانلود): پیش فرض های معرفت شناسی در مدیریت اسلامی

مفهوم پردازی استاندارد، گذاری وحیانی و عقلانی از قهر و قسر به تسخیر ...- مهدی عبدالحمید

این مقاله در کتاب «تاملاتی در باب استاندارد از منظر اسلام» در انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر شده است.

چکیده

توجه به مفهوم استاندارد از ملزومات غیر قابل انکار ابزارسازی و تصرف در عالم امکانی است. توضیح آن‌که عمل به مقتضای قهر و قسر یعنی تصرف غیر استاندارد اصل تصرفات آینده را خواه برای نسل متصرف و خواه سایر نسل‌ها زیر سؤال خواهد برد.

در این مقاله، با امعان نظر به تاریخچه استاندارد در جهان، تعاریف استاندارد، مدل‌های استاندارد و تاثیر آن­ها بر صنعت فناوری اطلاعات، مدل‌های طبقه‌بندی و همین­طور انجام مطالعات تطبیقی در دو کشور اسلامی مالزی و ترکیه در عین احترام به تحقیقات صورت پذیرفته، بنایی مرصوص مبتنی بر جهان­بینی اسلامی استوار نموده و در رویکردی فوق فعال، پناه بر مفاهیم ژرف قرآنی و عقل مبرهن برده و هم از استاندارد تعریفی نوین ارائه کرده و هم شاخص­های استاندارد را مطابق با تعریف مختار معرفی و تبیین نماییم. قرآن کریم، استاندارد را عمل به مقتضای تسخیر عالم امکان معرفی نموده و تصرفی را بهره­مند از شاخص‌های استاندارد می­داند که در راستای همین تسخیر مبارک و نه قهر و قسر، سامان یابد.

دریافت (دانلود) مفهوم پردازی استاندارد، گذاری وحیانی و عقلانی از قهر و قسر به تسخیر در بستر سیر تطور مفهوم و مطالعه تطبیقی

سازمان به‌مثابۀ ققنوس: تأملی بر زندگی و مرگ سازمان‌های اجتماعی- دکتر علی اصغر پورعزت

در عصر کنونی، بقا به مهم‎ترین دغدغه و هدف سازمان‌ها تبدیل‎شده و آنها را به سیستم‌هایی منفعلی مبدل ساخته است که خود را با محیط تطبیق می‎دهند تا باقی بمانند. در این نوشتار تلاش شده است با گذر از روش صرفاً استقرایی، ضمن تأمل بر مفهوم مرگ سازمان به‎مثابۀ یک فرصت برای مصرف و تخصیص دوراندیشانه­تر منابع، بر پدیدۀ مرگ برنامه‎ریزی‎شده تأکید شود. در این امتداد، از انگارۀ ققنوس برای ادراک رفتارهای سازمان در مواجهه با مرگ و فرسایش استفاده شده است و قابلیت نسبی آن برای توضیح برخی از وجوه رفتاری و ساختاری سازمان، ارزیابی شده است. روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل مضمون است و برای بسط واقع‌انگارانۀ موضوع، روش داستان‌پردازی را به‎کار می‎برد. نتیجۀ پژوهش دال بر آن است که برنامه‌ریزی برای مرگ، راهبردی اثربخش و قابل پیشنهاد به جهاد است تا بتواند در شأن نهادی خود، حیات اجتماعی ایرانیان را به وجهی پایدار و با قالبی جدید، تحت تأثیر قرار دهد.

دریافت (دانلود): دسازمان به‌مثابۀ ققنوس: تأملی بر زندگی و مرگ سازمان‌های اجتماعی (مورد مطالعه: جهاد سازندگی)

پرتوی از عقلانیت امام خمینی در پرتو بیانات مقام معظم رهبری

حکمرانی و حکومت داری، ار عرصه های خطیر زندگی انسان هاست. هر انسانی که در این عرصه وارد می شود، باید ضمن توجه به این مهم و مسئولیت مهم و خطیر خود، تمام سعی و همت خود را در جهت حکمرانی سالم و متعالی مصروف دارد. امام خمینی (ره) به واقع کسی بود که با وقوف به ضعف و نادانی انسان در حکمرانی جامعه، با بهره گیری از عقلانیت دینی و قدسی، سبک حکمرانی و رهبری نوینی را در جامعه اسلامی بنیان نهادند. عقلانیتی که ویژگیهایی منحصر به فرد داشته و در برخی از مواقع مخالف و متضاد با عقلانیت عرفی حاکمان غافل و دنیامدار دنیای کنونی است. این عقلانیت تمامی عرصه های خط مشی گذاری را متاثر می سازد؛ به عنوان مثال اصل موضوعی «مامور به وظیفه و نه ضامن نتیجه» هم در ساحت تدوین و اجرای سیاست و هم در ساحت ارزیابی سیاست ها متجلی می گردد.

رهبر معظم انقلاب (مد ظله العالی) در مراسم بیعت فرماندهان کمیته های انقلاب اسلامی(1368/3/18) بیاناتی در خصوص شخصیت امام خمینی (ره) داشته اند که پرتوی از عقلانیت امام را روشن می سازد:

باید به این نکته توجه کنید که راهی را که امام(ره) دنبال میکرد و کار سنگینی که او انجام میداد، فقط با عقل و درایت و قوّت بدنی و نیروی سیاسی پیش نمیرفت؛ او از خلوص و صفای باطنی و رابطه‌ی با خدا نیز برخوردار بود، تا توانست این موفقیتها را به دست آورد. هرچند خصوصیات بشری امام، در مرتبه‌یی بالاتر از افراد معمولی بود، ولی کسی خیال نکند که این انقلاب، صرفاً با حکمت و قوّت عقلانی و خصوصیات معمولی و بشری امام به پیروزی رسید و ادامه یافت.

علم دینی و اسلامی‌سازی علوم انسانی از دیدگاه علامه آیت‌الله مصباح یزدی

متن پیش‌رو دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله مصباح یزدی ـ‌مد ظله‌ـ درباره "علم دینی و اسلامی‌سازی علوم انسانی‌" است که از آثار معظم‌له استخراج و در قالب پرسش و پاسخ تنظیم گردیده و پیش از این با تغییراتی در شماره 86 ماهنامه معارف منتشر شده است.

1. از آن‌جا که برخی قائل به تولید علوم دینی در تمامی حوزه‌ها (افراط) و برخی اصولاً مخالف امکان علم دینی (تفریط) و برخی اسلامیزه کردن علوم را تنها در حیطه علوم انسانی می‌دانند، به نظر شما در عبارت «تولید علم دینی» مراد از «علم» و «علم دینی» چیست؟
بعد از دوران رنسانس در اروپا تحولاتی جهانی در عرصه آموزش اتفاق افتاد که سبب شد بسیاری از ارزش‌های علمی روز، جایگاه خود را از دست داده و ارزش‌های دیگری جایگزین آن‌ها شود.
این موضوع سبب ایجاد تقابل و تعارض میان علوم قدیم (علوم دینی) و جدید (علوم تجربی) شد که تا مدت‌ها باعث بروز بحران فکری و مروج گرایش شک‌گرایی در قرون وسطی بود. جامعه حوزوی و دانشگاهی کشور باید تاریخچه و مبانی پیدایش علوم جدید در اروپا و جهان را با دقت بررسی کنند تا بتوانند با موج علوم غربی مسلط بر فضای علمی کشور مقابله کنند.