مدیران عصر ظهور

خط مشی گذاری و مدیریت اسلامی

خط مشی گذاری و مدیریت اسلامی

آخرین مطالب
آخرین نظرات
پیوندها


کتاب حاضر با پذیرش عبارت مطالعه «دولت در عمل» به عنوان هدف و رسالت رشته سیاست گذاری عمومی (حوزه هایی که به عموم مردم اختصاص دارد) و طرح معنای "آگاهی هوشمندانه در زمینه انتخاب میان راه های جایگزین در اداره جوامع" برای سیاست گذاری، مدعی است دولت و نخبگان حاکم (مرجعیت کلان سیاست گذاری)، بر حسب نگرش و دیدگاه هایی که از جامعه دارند، به این امر اقدام می کنند. نویسنده در تشریح این فرآیند با اشاره به نظریه چرخه ای سیاست گذاری عمومی ، بر این نکته تصریح دارد که غایت سیاست گذاری در بخش عمومی باید حل مشکلات و مسایل جامعه است. از این رو پس از تشریح مکانیسم مرحله تعریف مسئله و تاکید بر رابطه علی مورد نظر پارسونز میان موضوع، مسئله و سیاست گذاری، میان «کیفیت سیاست گذاری ها» و «وضعیت و نحوه شناخت مسئله»  پل می زند.
دکتر قریب در این کتاب با تاکید بر ارتباط پیش گفته «حسن شناخت» مساله را به «کیفیت عقلانیت نخبگان» بازگشت داده و با بررسی انواع سیاستگذاری های عمومی و با هدف نهایی آسیب شناسی سیاستگذاری عمومی در جمهوری اسلامی ایران، این پرسش محوری را مطرح می کند که" چگونه جامعه ما در ازای سیاست گذاری عمومی مطلوب به توانایی مناسب می رسد؟


 

    موضوع --------------------------»»  مسئله ------------------------------»سیاست گذاری

مردمی که در خیابان می خوابند--------» پدیده ولگردی-----------------------------» اعمال قانون

مردمی که در خیابان می خوابند--------»پدیده بی خانمانی------------------------» خانه سازی

 

البته هم به لحاظ نظری و هم در بعد عملی؛ متناسب با مراحل پیش و پس ازتصمیم، کیفیت سیاستگذاری و نتایج آن تنها به درک درست مساله محدود نمی شود و کاستی و نقص در گام های دیگر، به خصوص اجرا نیز در این امر دخیل خواهد بود. این نکته اگرچه از ارزش کتاب حاضر نمی کاهد، اما در مطالعه نیز نباید بدان بی توجه بود.

دکتر قریب با تاکید بر ارتباط پیش گفته «حسن شناخت» مساله را به «کیفیت عقلانیت نخبگان» بازگشت داده و با بررسی انواع سیاستگذاری های عمومی (ذهنی گرایانه، آرمانگرایانه و واقع گرایانه) و با هدف نهایی آسیب شناسی سیاستگذاری عمومی در جمهوری اسلامی ایران، این پرسش محوری را مطرح می کند که" چگونه جامعه ما در ازای سیاست گذاری عمومی مطلوب به توانایی مناسب می رسد؟ برای پاسخ به این پرسش فرضیه تحقیق بر آن است که ضریب توانایی جامعه، بستگی تنگاتنگی با کیفیت عقلانیت، خردورزی و دانایی نخبگان سیاسی دارد که تبلور آن را باید در سیاست گذاری های عمومی جستجو کرد. 

نویسنده بر مبنای این پرسش، تمرکز اصلی تمامی بحش ها و فصول مختلف نوشتار خویش را معطوف به تجزیه و تحلیل رابطه عقلانیت و سیاستگذاری عمومی در  ایران نموده است. لذا در ادامه مباحث نظری پس از تشریح فرایند، مدل ها و مراتب تصمیم گیری (فصل دوم)، به سراغ تشریح و تبیین شان و جایگاه عقل، تبیین مرزهای برخورداری از عقل و چگونگی از آن و تجزیه و تحلیل مراحل تعقل و تفکر می رود. در برداشتی اجمالی این بخش از نوشتار ضمن پرداخت به تعریف عقل و تبیین انواع آن، بر یکی از معانی و مفاهیم اصلی آن، که بر رعایت اصل تناسب بین اهداف با روش ها دلالت دارد تاکید و از این محل سه نوع عقل خوب، ناقص و برتر مبنای تحلیل قرار گرفته اند.

به بیان نویسنده رسالت نخبگان سیاسی را نباید در مرحله تعیین هدف گذاری خاتمه یافته تلقی کرد، بلکه آن ها باید برای حل مسائل، مشکل ها و رفع کاستی های مربوط، با رعایت اصل تناسب که از بارزترین نمادهای عقلانیت و خردورزی است، هدف گذاری های خود را با تبیین روش های مناسب عینیت و تکامل بخشند.سیاست گذاری هایی که این تناسب را رعایت نکنند دارای پشتوانه عقل ناقص هستند و بالتبع سیاستگذاری های ناقص تولید می کند. این قبیل سیاستگذاری ها فاقد توانایی برای حل مسایل هستند و نمی توانند تحول و تغییر در وضعیت موجود و ارتقای آن به شرایط مطلوب شوند. نویسنده ویزگی این نوع عقل را این گونه بیان می کند "عقل ناقص سعی دارد کاستی ها و نقایص خود را با آمال و آرزوها مرتفع کند که به سیاستگذاری های رویایی و هدفگذاری های بلندپروازانه و فاقد نتیجه می انجامد."

در مقابل سیاستگذاری هایی که اصل تناسب میان اهداف و روش ها را به کار گیرند، از پشتتوانه عقل خوب بهره مندند. این نوع عقل روشمند دارای رویکرد فعالانه یا بهره بردارانه نسبت به محیط پیرامون است، منابع را به عنوان راهکار پیگیری و در تلاش و کوشش برای تبدیل اهمیت منابع بالقوه به اجزا متراکم قدرت بالفعل است. عقل خوب همواره در صدد تبدیل عنصر اهمیت ملی به قدرت ملی است. 

عقل برتر نیز که تناسب سازی بین اهداف با روش ها را در مدارهای بالاتر و پیشرفته تر پیگیری می کند، از قابلیت شگرف نوآورری و خلاقیت برخوردار است. ای نوع عقل تاکنون به سیاستگذاری های پیشرفته در قلمرو مسایل فنی، اقتصادی و تجربی که تبلور آن را می توان در فناوری های فوق پیشرفته و هم چنین در ایجاد ارزش افزوده قابل توجه مشاهده کرد، انجامید. نقش عقل برتر در سیاستگذاری هایی که منجر به فناوری های نوین فوق پیشرفته شده، برای همگان ملموس است، اما کارکردهای اعجاب انگیز ان را هنوز نمی توان به حوزه های اجتماعی سیاسی و فرهنگی تعمیم داد.

نویسنده پس از ذکر انواع عقل و کارکردهای آن این نکته را گوشزد می کند که برای غلبه بر مسایل و مشکلات برخورداری از شرط لازم عقل به تنهایی کفایت نمی کند و باید به نحوه بهره گیری از عقل نیز توجه جدی داشت. به اعتقاد نویسنده تجربه مختلف جوامع تا حد زیادی در شیوه بهره مندی ان ها از عقل است. چنانکه جوامعی که دارای قابلیت ها و امکان های فراوان بوده، ولی نخبگان سیاسی آن دارای ضعف های کارکردی نسبت به بهره گیری از عقل می باشند، دارای سیاستگذاری های نامناسب و هم چنین عقل غیرروشمند و رویا پرداز هستند. 

این نکته دستاویز نویسنده کتاب در مباحث بخش سوم کتاب شده تا در آن به با سرنوشت های مختلف سیاسی، اقتصادی و استراتژیک در بعضی از کشورهای نمونه و شاهد هم چون اتحاد شوروی سابق چین و مالزی آشنا شویم. هدف این بخش در پیوند با بخش پیشین، تبیین سرنوشت متفاوت این کشورها، در ارتباط با کیفیت گوناگون عقلانیت و خردورزی نخبگان سیاسی آن هاست.

پس از این تبیین نظری و مقایسه ای بخش چهارم کتاب به وضعیت عقلانیت نخبگان سیاسی ایران، از طریق تبیین کیفیت سیاستگذاری های عمومی انجام شده در برنامه های اول دوم سوم و چهارم توسعه می پردازد. آن گونه که نویسنده در بخش نتیجه گیری آورده نتایج ارزیابی های گویای آن است که بسیاری از اهداف برنامه ها، در حوزه های مورد بررسی (اشتغال، توسعه، کسب و کار و مهار جمعیت) تحقق نیافته و و انتطارها را بر آورده نساخته است. به اعتقاد نویسنده رمز اصلی شکاف میان اهداف و عملکردها در کشورمان برزخ دوگانه عقل خوب و بد، به عدم روشمندی و تناسب سازی های مورد نیاز  در هدف گذاری ها بر می گردد. به اعتقاد نویسنده کتاب دانایی نخبگان سیاسی ایران، به طور عمده در مرحله هدف گذاری متوقف شده و به سبب عدم روش مندی و تناسب سازی های مورد نیاز، تبلور لازم در عرصه عمل نمی یابند. نتیجه وضعیت مزبور، ارائه سیاست گذاری های ایده آلی، غیرروشمند و نامتناسبی است، که موجب عدم بهره گیری از منابع موجود می شود. این امر ما را به این نکته رهنمون می سازد که مشکل اصلی توسعه ملی ایران، نه در کمبود منابع که در کیفیت سیاست گذاری هاست. باید توجه داشت که منابع هرگاه توام با سیاست گذاری های مناسب نباشد، اثربخشی آنها محدود و پائین خواهد بود و در چرخه اقتصاد ملی بازگشت لازم را نخواهند داشت. 

نویسنده در بخش پایانی پس از تایید فرضیه پژوهش (ضریب توانایی کشور بستگی تنگاتنگی با  کیفیت دانایی ها و نوع خردورزی نخبگان سیاسی جامعه دارد)، پرسش اصلی پژوهش را این گونه پاسخ می دهد که" جامعه ما تنها در پرتو تحول در کیفیت عقلانیت و خردورزی و عبور از برزخ عقل ناقص و خوب و استقرار در حوزه های عقل خوب و برتر و با سیاستگذاری های عمومی برخوردار از روشمندی مناسب، می تواند به افزایش توانایی ملی دست یابد و قدرت ملی و منزلت همه جانبه استراتژیک خود را ارتقاء بخشد. 

پیشنهادات راهبردی نویسنده برای افزایش قدرت ملی مواردی مانند 1. جستجوی خردورزی در کیفیت سیاست گذاری قبل از هر عمل عمومی 2. پیگیری توامان بقا و پیشرفت جامعه در سیاست گذاری ها و موضوع روشمندی 3. شناسایی قابلیت های درونی و مزیت های نسبی کشور و مزیت سازی  4. فاصله گیری نخبگان از مدار عقل ناقص و... است. 

با توجه به مباحث مطرح شده و ذکر این نکته که تمامی کیفیت سیاست گذاری به نخبگان و عقلانیت آن ها مربوط نمی شود، مطالعه  کتاب حاضر به لحاظ بهره مندی از چارچوب نظری قوی و پرداخت بسیار مناسب به مباحث حساس و پر اهمیت تصمیم گیری، تعریف مساله و عقلانیت، و به ویژه بخش سوم آن یعنی تبیین انواع کارکردهای عقل در سیاست گذاری عمومی  کشورهای شوروی سابق، چین و مالزی، آموزوه های نظری و عملی همزمانی را به مخاطبان ارائه می کند. لازم به ذکر است بخش چهارم نیز به واسطه چارچوب نطری قوی کتاب، و پرداخت به موضوعات بومی، به واسطه کمبود ادبیات علمی در این زمینه، ارزشمند بوده و پشنهادات مفیدی را برای پژوهش های بعدی فراهم می سازد. در پایان، مطالعه این کتاب را به تمامی علاقمندان به بررسی ماهیت و فرآیند سیاست گذاری های عمومی ایران، بالخص دانشجویان رشته سیاست گذاری عمومی توصیه می کنم. در این راستا فهرست کامل بخش ها، فصول و اطلاعات این  کتاب برای بهره گیری بیشتر در ادامه آمده است. 

   

   مشخصات کتاب: 

* حسین قریب، بررسی کارکردهای انواع عقل در سیاستگذاری عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1390.
* شابک: 978-964-426-502-0

 

---------------------------------------------------------------------
بخش اول: طرح موضوع
بخش دوم: مباحث نظری
•    فصل اول: سیاست گذاری عمومی
•    فصل دوم: تصمیم گیری
•    فصل سوم: عقل
•    فصل چهارم: انواع عقل
•    فصل پنجم: یادگیری در عمل
•    فصل ششم: آسیب شناسی عقل
•    فصل هفتم: نتایج
بخش سوم: تبیین انواع کارکردهای عقل در سیاست گذاری عمومی اتحاد شوروی سابق، چین و مالزی
•    فصل هشتم: اتحاد جماهیر شوروی سابق
•    فصل نهم: چین
•    فصل دهم: مالزی
•    فصل یازدهم: ارزیابی
بخش چهارم: تبیین کیفیت سیاستگذاری عمومی در جمهوری اسلامی ایران
•    فصل دوازدهم: تبیین کیفیت سیاست گذاری ها در خصوص توسعه جمعیت
•    فصل سیزدهم: تبیین کیفیت سیاستگذاری ها در خصوص توسعه و تعامل جهانی
•    فصل چهاردهم: تبیین کیفیت سیاستگذاری ها در خصوص توسعه و اشتغال
•    فصل پانزدهم: تبیین کیفیت سیاستگذاری ها در خصوص توسعه و فضای کسب و کار
بخش پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها



به نقل از سیاست گذاری عمومی

نظرات  (۱)

۱۶ دی ۹۳ ، ۱۸:۵۲ بهروز رضائی منش
سلام علیکم.
عقلانیت ابزاری و عقلانیت جوهری (ارزشی اخلاقی) را در فضای دانشجویان مدیریت معرفی گردید. آرای هورکهایمر و وبر و فوکو و هابرماس و دیگران نیز بیان های تا حدودی متفاوت همین مرز بندی را افشا کرده اند. کوشش تبلیغی انبیا و اوصیا و اولیا نیز مبین عقلانیت دینی به معنای کنشهای لله مومنانه شامل ایمان و زکات (بخشش مستمر داوطلبانه سهمی از درآمد شخصی به نیازمندان) در برابر عقلانیت نفسانی (خودنگرانه ، حسابگرانه، دنیاطلبانه) است. روحیه بسیجی و جهادی و انقلابی (زمان انقلاب و جنگ) بر همین عقلانیت دینی استوار است.

از کوششهای ارجمندتان متشکرم.
پاسخ:
سلام استاد عزیز؛
از اینکه قدم رنجه کردید و به وبلاگ حقیر سر زدید، تشکر می کنم.
به نظر حقیر در اندیشه ارزیابی حکومت ها نیز عقلانیت حرف نخست را می زند، اگر عقلانیت مردم یا به عبارتی عقلانیت عرفی و غالب، عقل ابزاری باشد، هر چه قدر هم حکومت مقتدر باشد نمی تواند در برابر خواسته های مادی مردم مقاومت کرده و باید راه کج کند ولی اگر ارزیابی های مردم و مطالبات آن ها مبتنی بر عقلانیت جوهری باشد در آن صورت هر چقدر عقلانیت حاکمان ابزاری باشد هم نمی توانند در برابر سیل مطالبات جوهری مردم تاب بیاورند و در نهایت می بایست مسیر خود را اصلاح نمایند.

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی